Ο πόλεμος μαίνεται στην Ουκρανία, αρκετές ημέρες τώρα μετά την εισβολή των ρωσικών δυνάμεων σε αυτή τη χώρα. Κάθε επέμβαση ξένης χώρας σε μια άλλη, ανεξάρτητα από τις προβαλλόμενες κάθε φορά δικαιολογίες, είναι καταδικαστέα, καθώς αναπόφευκτα προκαλεί κάθε μορφής τεράστιες απώλειες. Απώλειες ανθρώπινων ζωών, των μαχητών και του άμαχου πληθυσμού, τραυματισμούς και ακρωτηριασμούς, κύματα προσφύγων, καταστροφές πολιτιστικών μνημείων, καταστροφές υποδομών με τεράστιο κόστος ανακατασκευής κ.λπ. Όλα τα παραπάνω μπορούν να υπολογιστούν με κάποιο τρόπο και έτσι να αποτιμηθεί έτσι το τεράστιο κόστος κάθε πολέμου.

Υπάρχουν, όμως, και απώλειες παράπλευρες, έμμεσες, που είναι εξαιρετικά δύσκολο έως αδύνατο να υπολογιστούν με στοιχειώδη ακρίβεια, οι οποίες είναι εξίσου τεράστιες. Αυτές οι παράπλευρες απώλειες αφορούν τις οικονομικές και ψυχολογικές συνέπειες τόσο των εμπόλεμων όσο και όλων των ανθρώπων σε ολόκληρο τον κόσμο που τις υφίστανται χωρίς να μπορούν να αντιδράσουν. Όσον αφορά τις ψυχολογικές συνέπειες (πόνος, θλίψη, κατάθλιψη κ.ά.) ενός μεγάλου πολέμου, όπως αυτός που σήμερα μαίνεται στην Ουκρανία, είναι αντικείμενο ειδικών στο θέμα.

Οι οικονομικές παράπλευρες συνέπειες είναι αυτές που θα μας απασχολήσουν. Οικονομικές συνέπειες, τόσο στις οικονομίες των εμπόλεμων χωρών όσο και όσων χωρών έχουν περισσότερες ή λιγότερες οικονομικές σχέσεις με τις εμπόλεμες χώρες. Αυτές οι συνέπειες πολλαπλασιάζονται, όταν στην επιτιθέμενη χώρα -εν προκειμένω στη Ρωσία- επιβάλλονται οικονομικές κυρώσεις από τις δυτικές χώρες, προκειμένου να καμφθεί η επιθετικότητά της και να ξεκινήσει κάποιου είδους διπλωματική προσπάθεια για επίλυση της κρίσης.

Όπως ξέρουμε από τη θεωρία και την Ιστορία, οι οικονομικές κυρώσεις κάθε μορφής στις χρηματικές, εμπορευματικές, πολιτιστικές ανταλλαγές, όπως έχει συμβεί στο παρελθόν, δεν έχουν άμεσο αποτέλεσμα. Πλήττουν την επιτιθέμενη χώρα σε βάθος χρόνου, αλλά ταυτόχρονα πλήττουν και τις χώρες οι οποίες επιβάλλουν τις κυρώσεις αυτές. Στην προκειμένη περίπτωση, οι χώρες που έχουν τις στενότερες οικονομικές σχέσεις με τη Ρωσία, δηλαδή οι χώρες της δυτικής Ευρώπης και κυρίως η Γερμανία, η οποία πλήττεται από τη διακοπή των σχέσεων αυτών, ιδίως στο ζήτημα της παροχής ενέργειας από τη Ρωσία, από όπου προμηθεύεται το 40% της ενέργειας που έχει ανάγκη η οικονομία της.

Όμως μαζί με τη Γερμανία πλήττονται και οι άλλες χώρες της Ευρώπης, καθώς οι πολεμικές συνθήκες προκαλούν μεγάλη αστάθεια στις αγορές ενέργειας, με αποτέλεσμα οι τιμές να έχουν ξεπεράσει κάθε προηγούμενο και οι διακυμάνσεις τους να είναι πρωτόγνωρες. Οι συνέπειες φθάνουν και στη χώρα μας, τόσο στους πολίτες όσο και επιχειρήσεις. Όμως, δεν είναι μόνο οι συνέπειες στο κόστος της ενέργειας, είναι και η αναταραχή στις αγορές σιτηρών, όπου επίσης οι τιμές έχουν ξεπεράσει κάθε προηγούμενο και προκαλούν αυξήσεις στο κόστος όλων των παράγωγων προϊόντων, από το ψωμί και τα ζυμαρικά μέχρι το κρέας και το γάλα.

Οι αυξήσεις των τιμών στην ενέργεια, στα τρόφιμα στα ειδικά μέταλλα και σε πολλές πρώτες ύλες προστίθενται στις ήδη αυξημένες τιμές, λόγω των συνεπειών της πανδημίας, με αποτέλεσμα να αναμένεται αύξηση του πληθωρισμού στην Ευρώπη και την Ελλάδα, τουλάχιστον κατά δύο ποσοστιαίες μονάδες πάνω από τον ήδη αυξημένο πληθωρισμό (6%-7%), καθώς και συρρίκνωση των προβλέψεων του ΑΕΠ τα επόμενα χρόνια περίπου κατά δύο ποσοστιαίες μονάδες, σύμφωνα με αξιόπιστες οικονομετρικές εκτιμήσεις.

Αν βέβαια ο πόλεμος συνεχιστεί, η αύξηση των τιμών και η μείωση του ΑΕΠ μπορεί να είναι μεγαλύτερες σε βάθος χρόνου. Το μέγα ερώτημα είναι πώς θα αντιμετωπιστεί αυτό το κύμα των ανατιμήσεων που προφανώς πλήττει τα χαμηλότερα, αλλά και τα μεσαία στρώματα της κοινωνίας, τόσο στη χώρα μας όσο και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ειδικότερα στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, όπου τα περιθώρια αύξησης των δημοσίων δαπανών, προφανώς με δανεικά, για την ανακούφιση των στρωμάτων αυτών είναι περιορισμένα, λόγω της υπερχρέωσής τους (Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Κύπρος κ.α.), υπάρχει κίνδυνος εκτροχιασμού των δημόσιων οικονομικών τους.

Έτσι, η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ταμείου με κοινό ευρωπαϊκό δανεισμό κατά τα πρότυπα του Ταμείου Ανάκαμψης είναι αναγκαία. Εξάλλου η αναπόφευκτη αύξηση των επιτοκίων, λόγω του πληθωρισμού, δυσκολεύει περισσότερο τον δανεισμό παρά τις προσπάθειες συγκράτησής τους από την ΕΚΤ. Παρότι θα υπάρξει παράταση της επιστροφής στους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας και στα πρωτογενή πλεονάσματα του Προϋπολογισμού, οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, με πρώτη τη χώρα μας, θα βρεθούν σε μεγάλη δυσκολία, καθώς και τα έσοδα από τον τουρισμό στη χώρα μας αναμένονται περιορισμένα. Είναι βέβαιο ότι εξαιτίας του πολέμου τουρίστες από τις εμπόλεμες χώρες δεν θα υπάρξουν, ενώ και από άλλες δυτικές χώρες ίσως περιοριστούν λόγω της συρρίκνωσης του διαθέσιμου εισοδήματος των κατοίκων τους μετά το πληθωριστικό αυτό κύμα.

Όπως προαναφέρθηκε, ακριβείς υπολογισμοί για τις παράπλευρες οικονομικές συνέπειες του πολέμου δεν μπορούν να υπάρξουν. Είναι, όμως, βέβαιο ότι όσο γρηγορότερα λήξει η εμπόλεμη κατάσταση τόσο λιγότερες θα είναι οι συνέπειες αυτές.

Real.gr, 14 Μαρτίου 2022