Ο καθηγητής Μακροοικονομικής Ανάλυσης και Ευρωπαϊκής Οικονομικής Ολοκλήρωσης και πρώην Αναπληρωτής Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Ναπολέων Μαραβέγιας θεωρείται από τους κορυφαίους οικονομολόγους στην Ελλάδα. Σε μία αποκλειστική συνέντευξη το emeaGR τόνισε με έμφαση ότι «αν ο πόλεμος συνεχισθεί, η αύξηση των τιμών και η μείωση του ΑΕΠ μπορεί να είναι μεγαλύτερη σε βάθος χρόνου».

Παράλληλα, ο κ. Μαραβέγιας πρόσθεσε ότι πρέπει να βρεθεί η κατάλληλη πολιτική, προκειμένου να «αντιμετωπισθεί το κύμα των ανατιμήσεων που πλήττει τα χαμηλότερα, αλλά και τα μεσαία στρώματα της ελληνικής κοινωνίας».

emeaGR: Ποιες αναμένετε να είναι οι επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία, εάν ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει μεγάλη διάρκεια, θα αντέξει η ελληνική οικονομία;

Ν. Μαραβέγιας: Εξαιτίας του πολέμου, οι αυξήσεις στις τιμές στην ενέργεια, στα τρόφιμα, στα ειδικά μέταλλα και σε πολλές πρώτες ύλες προστίθενται στις ήδη αυξημένες τιμές, λόγω των συνεπειών της πανδημίας, με αποτέλεσμα να αναμένεται αύξηση του πληθωρισμού στην Ευρώπη και την Ελλάδα τουλάχιστον κατά δύο ποσοστιαίες μονάδες πάνω από τον ήδη αυξημένο πληθωρισμό τους επόμενους μήνες. Αναμένεται επίσης συρρίκνωση των προβλέψεων του ΑΕΠ για το 2022-23 περίπου κατά δύο ποσοστιαίες μονάδες, σύμφωνα με αξιόπιστες εκτιμήσεις. Αν βέβαια ο πόλεμος συνεχισθεί, η αύξηση των τιμών και η μείωση του ΑΕΠ μπορεί να είναι μεγαλύτερη σε βάθος χρόνου. Το μέγα ερώτημα είναι πως θα αντιμετωπισθεί το κύμα αυτό των ανατιμήσεων που προφανώς πλήττει τα χαμηλότερα, αλλά και τα μεσαία στρώματα της κοινωνίας ,τόσο στη χώρα μας, όσο και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ειδικότερα στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου, όπου τα περιθώρια αύξησης των δημοσίων δαπανών, προφανώς με δανεικά, για την ανακούφιση των στρωμάτων αυτών είναι περιορισμένα, λόγω της υπερχρέωσής τους (Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Κύπρος), υπάρχει κίνδυνος εκτροχιασμού των δημόσιων οικονομικών τους.

emeaGR: Ποια μέτρα πρέπει να πάρει το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης, προκειμένου να αντιμετωπίσει την κατάσταση;

Ν. Μαραβέγιας: Η Κυβέρνηση βρίσκεται στη δύσκολη θέση. Πρέπει να σταθμίσει το πολιτικό κόστος της δυσαρέσκειας των πολιτών σε σχέση με το δημοσιονομικό κόστος της παρέμβασης για την αντιμετώπιση της μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματος τουλάχιστον των ασθενέστερων εισοδηματικών στρωμάτων. Τα περιθώρια όμως της δημοσιονομικής παρέμβασης είναι πολύ περιορισμένα για μια σειρά λόγους, ενώ υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα για το μέλλον. Έχει χορηγηθεί δημοσιονομική στήριξη τα δύο τελευταία χρόνια της πανδημίας που ξεπερνάει τα 40 δις ευρώ. Πρέπει να γίνει σταδιακή μετάβαση στους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας, καθώς η «ρήτρα διαφυγής» δεν μπορεί να διαρκέσει πέραν του 2024 σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα. Το πρωτογενές πλεόνασμα που έπρεπε να έχει η χώρα μας στον Προϋπολογισμό της (καθώς βρίσκεται σε «ενισχυμένη εποπτεία»), έχει μετατραπεί σε πρωτογενές έλλειμμα περίπου 5-6% του ΑΕΠ.

emeaGR: Θα πρέπει να υπάρξει κεντρική οικονομική πολιτική από τις Βρυξέλλες για το σύνολο των χωρών της Ε.Ε.;

Ν. Μαραβέγιας: Η δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Ταμείου με κοινό ευρωπαϊκό δανεισμό κατά τα πρότυπα του Ταμείου Ανάκαμψης είναι αναγκαία. Εξάλλου η αναπόφευκτη αύξηση των επιτοκίων, λόγω του πληθωρισμού, δυσκολεύει περισσότερο τον δανεισμό παρά τις προσπάθειες συγκράτησής τους από την ΕΚΤ. Παρότι θα υπάρξει παράταση της επιστροφής στους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας και την επιστροφή στα πρωτογενή πλεονάσματα του Προϋπολογισμού, οι χώρες του ευρωπαϊκού νότου με πρώτη τη χώρα μας, θα βρεθούν σε μεγάλη δυσκολία, καθώς και τα έσοδα από τον τουρισμό στη χώρα μας αναμένονται περιορισμένα. Είναι βέβαιο ότι εξαιτίας του πολέμου, τουρίστες από τις εμπόλεμες χώρες δεν θα υπάρξουν, ενώ και από άλλες δυτικές χώρες, ίσως περιορισθούν λόγω της συρρίκνωσης του διαθέσιμου εισοδήματος των κατοίκων τους μετά το πληθωριστικό αυτό κύμα.

emeaGR: Πότε θα επιστρέψουμε στην κανονικότητα, μετά το τέλος του πολέμου;

Ν. Μαραβέγιας: Είναι πολύ δύσκολες οι προβλέψεις. Προφανώς όταν τελειώσει ο πόλεμος θα χρειαστούν μήνες για να αποκατασταθούν οι αλυσίδες εφοδιασμού τόσο στην ενέργεια όσο και στα αγροτικά προϊόντα και μάλιστα από διαφορετικές πηγές προέλευσης καθώς έχουν επιβληθεί κυρώσεις στη Ρωσία. Για τα αγροτικά προϊόντα θα χρειαστεί περισσότερος χρόνος γιατί απαιτούνται μήνες για να παραχθούν σε σχέση με τα ενεργειακά προϊόντα που αντλούνται από υπάρχοντα κοιτάσματα.

emeaGR: Η κυβέρνηση κινείται προς την κατεύθυνση της προσέλκυσης μεγάλων επενδύσεων από το εξωτερικό που θα φέρουν κεφάλαια στη χώρα μας και θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας. Αισιοδοξείτε ότι θα επιτευχθεί ο στόχος, παρά το δυσμενές οικονομικό περιβάλλον, λόγω του πολέμου στην Ουκρανία;

Ν. Μαραβέγιας: Ο πόλεμος στην Ουκρανία βρήκε τη χώρα μας να επωφελείται από την κυβερνητική πολιτική και την ευνοϊκή οικονομική συγκυρία της μετά τον κορωνοϊό εποχής. Υπήρξε αύξηση κατά 8,5% του ΑΕΠ το 2021, ενώ οι προβλέψεις ανέβαζαν την ανάκαμψη για το 2022 σε 4-5%. Είχε δημιουργηθεί ένα εξαιρετικά θετικό κλίμα για επενδύσεις, ελληνικές και ξένες, σε σημαντικούς τομείς (ενέργεια, πράσινη ανάπτυξη νέα τεχνολογία, ψηφιοποίηση κλπ), οι οποίες στηρίζονται και στις εισροές πόρων από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης στα επόμενα χρόνια. Αυτές οι αισιόδοξες προβλέψεις όσο και να συρρικνωθούν λόγω του πολέμου, αφήνουν περιθώρια για τη μείωση του πρωτογενούς ελλείμματος του Προϋπολογισμού από 7-8% το 2021 και τη μετατροπή του σε πρωτογενές πλεόνασμα το 2023-24. Αν μάλιστα επιτευχθεί η αναβάθμιση του αξιόχρεου της χώρας, πράγμα πολύ πιθανό, ώστε τα ελληνικά ομόλογα να αποκτήσουν επενδυτική βαθμίδα, θα γίνει πιο εύκολη και η έξοδος της χώρας μας από την ενισχυμένη εποπτεία της ΕΕ, που την υποχρεώνει να διατηρεί υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα για να αποπληρώνει το χρέος της. Η επιστροφή στους, μάλλον ηπιότερους, κανόνες του Σύμφωνου Σταθερότητας το 2023-24 θα είναι έτσι ομαλότερη.

emeaGR: Η έμφαση που δίδεται από την κυβέρνηση στην καινοτομία και τις νέες τεχνολογίες θα οδηγήσει σε νέες αναπτυξιακές «οδούς» τη χώρα μας;

Ν. Μαραβέγιας: Ο διεθνής ανταγωνισμός στο επίπεδο της έρευνας και καινοτομίας είναι εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση. Όμως, η χώρα μας διαθέτει ένα αρκετά καλά εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό και άφθονους φυσικούς πόρους και κυρίως ήλιο, θάλασσα και ισχυρούς ανέμους. Διαθέτει επίσης εξαιρετικό κλίμα και γεωγραφική θέση. Συνεπώς, πέρα από τις επενδύσεις σε τουριστικές δραστηριότητες, που αναπτύσσονται επιτυχώς τα τελευταία χρόνια – και οι οποίες πρέπει να αξιοποιήσουν περισσότερο την ιστορία και τον πολιτισμό μας – ισχυρή προτεραιότητα με σημαντικά κίνητρα θα μπορούσε να δοθεί στις επενδύσεις σε δραστηριότητες, όπως:

α) η ναυτιλία και οι συναφείς κλάδοι, όπου οι Έλληνες ιστορικά διαθέτουν υψηλή τεχνογνωσία.

β) η παραγωγή αγροτοδιατροφικών προϊόντων υψηλής ποιότητας.

γ) η παραγωγή ενέργειας από υποθαλάσσιες και από ανανεώσιμες πηγές ( ηλιακή και αιολική ενέργεια). Επιπλέον, το εξαιρετικό ελληνικό κλίμα μπορεί να προσελκύσει επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας καθώς και τα καλά πανεπιστήμια μας ξένους φοιτητές και ερευνητές.

Τέλος, η γεωγραφική θέση της Χώρας μας μπορεί να αξιοποιηθεί για την ανάπτυξη των λιμανιών μας με συνδυασμένες μεταφορές.

EMEA Business Review, 13 Απριλίου 2022