Το Πανεπιστήμιο αποτελεί έναν κορυφαίο θεσμό παραγωγής και μετάδοσης της γνώσης, ο οποίος από τον Μεσαίωνα μέχρι και σήμερα, έχει προχωρήσει με μεγαλύτερη ή μικρότερη επιτυχία, σε συνεχείς προσαρμογές, προκειμένου να συμπορευτεί με την εποχή του.

Η σημερινή εποχή των κοσμογονικών τεχνολογικών αλλαγών και του καταιγισμού των πληροφοριών, οι οποίες διαδίδονται με τεράστια ταχύτητα σε παγκόσμια κλίμακα, επιβάλλει στο Πανεπιστήμιο να προσαρμοσθεί με γρηγορότερους ρυθμούς από κάθε άλλη προηγούμενη εποχή για να μην απαξιωθεί και πιθανώς ξεπεραστεί από νέους τρόπους παραγωγής και διάδοσης γνώσης. Ειδικότερα είναι αναγκαίο, το Πανεπιστήμιο να μπορεί να ανταποκριθεί στη αυξανόμενη παγκοσμιοποίηση της επιστημονικής γνώσης, στη διαχείριση του τεράστιου όγκου πληροφοριών του διαδικτύου και στην μετατροπή τους σε πραγματική γνώση. Για να γίνει αυτό το Πανεπιστήμιο πρέπει να υιοθετήσει έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο οργάνωσης και προσανατολισμού των σπουδών, που θα εξοπλίζει τους φοιτητές με τις κατάλληλες δεξιότητες, καθώς η τεχνολογική επανάσταση αναγκάζει τους πτυχιούχους επιστήμονες να αλλάζουν συχνά επαγγελματική απασχόληση στη διάρκεια ζωής τους.

Η μετάδοση γνώσεων σε ένα περιορισμένο πεδίο και η προσκόλληση σε μια μονοδιάστατη επιστημονική προσέγγιση, αποτελούν παρελθόν. Αντίθετα, η διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων των φοιτητών με διεπιστημονική προσέγγιση και συνεχή προσαρμογή των προγραμμάτων σπουδών είναι επιτακτική. Η εκμάθηση των μεθόδων απόκτησης νέας γνώσης, και όχι απλώς η συσσώρευση γνώσεων, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση επιτυχίας της σύγχρονης πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Επιπλέον, καθώς η γνώση τείνει να αποτελεί τον κρισιμότερο παράγοντα για την ανάπτυξη μιας επιχείρησης, μιας περιοχής αλλά και μιας ολόκληρης χώρας, το Πανεπιστήμιο αναδεικνύεται πλέον σε έναν σύγχρονο πόλο ανάπτυξης. Σε στενή συνεργασία με τις επιχειρήσεις δημόσιες και ιδιωτικές πρέπει να αξιοποιεί τα αποτελέσματα της έρευνας του, συμβάλλοντας στη δημιουργία νέων προϊόντων και υπηρεσιών μέσω της εισαγωγής οργανωτικών και τεχνολογικών καινοτομιών κατά τη διαδικασία παραγωγής.

Όμως, προκειμένου το Πανεπιστήμιο να είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις σύγχρονες ανάγκες που προαναφέρθηκαν απαιτούνται τουλάχιστον πέντε προϋποθέσεις:

1) Η χρηματοδότηση από δημόσιους πόρους πρέπει να είναι επαρκής ώστε να εξασφαλίζονται αξιοπρεπείς αμοιβές για το αξιοκρατικά επιλεγμένο ακαδημαϊκό και διοικητικό προσωπικό του. Ταυτόχρονα όμως, το Πανεπιστήμιο πρέπει να είναι σε θέση να αντλεί συμπληρωματικούς πόρους από τις εκπαιδευτικές και ερευνητικές δραστηριότητες και από την πλήρη αξιοποίηση της περιουσίας του, προκειμένου να καλύπτει πληρέστερα τις απαιτήσεις μιας όσο το δυνατόν καλύτερης λειτουργίας και ανάπτυξής του.

2) Η διοίκηση του Πανεπιστημίου πρέπει να είναι ικανή να αξιοποιεί αυτούς τους πόρους με αποδοτικότητα , αποτελεσματικότητα, πλήρη διαφάνεια και λογοδοσία στην Κοινωνία και την Πολιτεία για το έργο που επιτελεί. Όμως, δεν πρέπει να συγχέεται η υποχρέωση λογοδοσίας της διοίκησης με τον ασφυκτικό έλεγχο της Πολιτείας, που καταπνίγει την ελευθερία και τη δημιουργικότητα του σύγχρονου αυτοδιοικούμενου Πανεπιστημίου. Για το λόγο αυτό, η διοίκηση του Πανεπιστήμιου πρέπει να αντιστέκεται σθεναρά στην ανάμιξη του κράτους στην πανεπιστημιακή ζωή.

3) Καθώς η γνώση είναι πλέον διεθνοποιημένη, το Πανεπιστήμιο για να μπορεί να παρακολουθεί τις σύγχρονες επιστημονικές εξελίξεις και να τις συνδιαμορφώνει, πρέπει να βρίσκεται σε απόλυτη ευθυγράμμιση με ό,τι συμβαίνει στο διεθνή πανεπιστημιακό χώρο. Πρέπει να επιδιώκει κάθε μορφής διεθνή συνεργασία και να προωθεί ανταλλαγές διδασκόντων, υπαλλήλων και φοιτητών με αντίστοιχα ιδρύματα του εξωτερικού, ώστε να επωφελείται από τη διεθνοποίηση ολόκληρη η ακαδημαϊκή κοινότητα.

4) Tο Πανεπιστήμιο πρέπει επίσης να συναγωνίζεται με τα άλλα Πανεπιστήμια, εγχώρια και ξένα στην επιδίωξη της αριστείας και συνεπώς να επιζητεί συνεχή αξιολόγηση των δομών του, του ακαδημαϊκού και διοικητικού προσωπικού του, προκειμένου να αποδεικνύει την υψηλή ποιότητά της έρευνας και της διδασκαλίας του προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος.

5) Τέλος, έχει κρίσιμη σημασία το έργο που επιτελεί το Πανεπιστήμιο στην έρευνα και τη διδασκαλία να προστατεύεται πλήρως από τη Πολιτεία με σαφή και αποτελεσματικό τρόπο έναντι κάθε μορφής εξωπανεπιστημιακής παρέμβασης ή παρεμπόδισης, που διαταράσσει την ηρεμία της πανεπιστημιακής ζωής και θέτει σε κίνδυνο την ακαδημαϊκή κοινότητα και την περιουσία του Πανεπιστημίου .

Το ερώτημα που τίθεται είναι αν και κατά πόσο το ελληνικό πανεπιστήμιο θα μπορούσε να ανταποκριθεί σε όλες στις απαιτήσεις της σημερινής εποχής, όπως εκτέθηκαν πιο πάνω. Όσον αφορά στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, είμαι βέβαιος ότι θα μπορούσε να το πετύχει, καθώς γνωρίζω ότι διαθέτει ανθρώπινο δυναμικό υψηλής στάθμης. Βεβαίως, αυτό εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, και από τις πρυτανικές αρχές που θα αναδειχθούν στις επικείμενες εκλογές και θα έχουν την καίρια ευθύνη συντονισμού και αξιοποίησης αυτών των πολύτιμων ανθρώπινων δυνάμεων.

Απόψεις του Καθηγητή Ναπολέοντα Μαραβέγια, υποψήφιου Πρύτανη του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιο Αθηνών με βάση την παρέμβαση του στο FORUM ΤΩΝ ΔΕΛΦΩΝ, Παρασκευή 2 Μαρτίου 2019

esos.gr, 12/03/2019