Η 21η Αυγούστου 2018 σε κάθε περίπτωση θα αποτελέσει ορόσημο στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Ορίζει το τέλος μιας επώδυνης περιόδου 8 και πλέον ετών και την αρχή μιας νέας εποχής, γεμάτης, όμως, κινδύνους αλλά και ευκαιρίες για τη χώρα μας.

Η χώρα μας, για μια σχεδόν δεκαετία, πέρασε από «καθαρτήριο» και επέζησε με πληγές δυσεπούλωτες και με ανοικτά ακόμη τα μεγάλα χρόνια διαρθρωτικά προβλήματά της στην οικονομία, στην κοινωνία και στη διακυβέρνηση σε όλα τα επίπεδά της.

Προφανώς είναι αυτά τα ακόμη άλυτα προβλήματα που δυσκόλεψαν τη χώρα μας να βγει από την ευρωπαϊκή «θερμοκοιτίδα» σε 2-3 χρόνια, όπως συνέβη με άλλες χώρες-μέλη της ευρωζώνης (Πορτογαλία, Ιρλανδία, Κύπρος).

Πρώτ’ απ’ όλα, η Ελλάδα μπήκε στη «θερμοκοιτίδα» με πολύ μεγαλύτερες μακροοικονομικές ανισορροπίες από οποιαδήποτε άλλη χώρα-μέλος της Ευρωζώνης, με ελλείμματα (δημοσιονομικό και εξωτερικών πληρωμών) της τάξεως του 15% του ΑΕΠ. Ετσι, η προσοχή στράφηκε σχεδόν αποκλειστικά στη διόρθωση των ελλειμμάτων αυτών.

Οι τεράστιες περικοπές δημοσίων δαπανών και η «άγρια» φορολόγηση για τη διόρθωση της δημοσιονομικής εκτροπής πλήγωσαν τόσο την κοινωνική πολιτική όσο και την εκπαίδευση, την υγεία, τις συντάξεις κτλ.

Ταυτόχρονα, η «άγρια» φορολόγηση εξουθένωσε μια, δυστυχώς, μικρή ομάδα συνεπών φορολογουμένων των μεσαίων στρωμάτων χωρίς περιθώρια φοροδιαφυγής.

Παράλληλα, η ανάγκη εξισορρόπησης του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, λόγω δημογραφικής γήρανσης, ανεργίας και «πολιτικών» ρυθμίσεων συνταξιοδότησης εργαζομένων με χαμηλά όρια ηλικίας οδήγησε σε μεγάλα ύψη τις ασφαλιστικές εισφορές σε σχέση με τις παροχές.

Από την άλλη πλευρά, η προσπάθεια εξισορρόπησης του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών με την εσωτερική υποτίμηση, δηλαδή τη μείωση του εργατικού κόστους, για την ανάκτηση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας με στόχο την αύξηση των εξαγωγών, οδήγησε τους μισθούς σε εξευτελιστικά επίπεδα σε σχέση με το κόστος ζωής, χαμηλότερα και από την ήδη χαμηλή παραγωγικότητα της ελληνικής οικονομίας.

Δεν χρειάζεται να είναι κανείς σπουδαίος γνώστης της οικονομίας για να αντιληφθεί ότι αυτή η πολιτική διόρθωσης των ελλειμμάτων, τα οποία πράγματι διορθώθηκαν, είχε ως αποτέλεσμα να βυθιστεί η χώρα σε μια οικονομική ύφεση πρωτόγνωρη σε καιρό ειρήνης, της τάξης του 25% του ΑΕΠ, ενώ το μέσο εισόδημα ανά απασχολούμενο να μειωθεί κατά 30%.

Ομως τα προβλήματα δεν περιορίζονται μόνο στα οικονομικά μεγέθη. Πέρα από τη μεγάλη μείωση των δημοσίων επενδύσεων, η χώρα απαξιώθηκε στα μάτια των ιδιωτών επενδυτών, έχασε κάθε αξιοπιστία και η εμπιστοσύνη στο οικονομικό της μέλλον έφτασε στο χαμηλότερο σημείο, όπως εξάλλου δείχνουν τα υψηλά επιτόκια των ελληνικών ομολόγων ακόμη και σήμερα, που τα ελλείμματα έχουν εξαφανιστεί.

Οι οικονομικές πληγές που άνοιξε η οικονομική πολιτική για την αντιμετώπιση της κρίσης τραυμάτισαν την κοινωνία συνολικά.

Αναδείχθηκαν οι πιο αντιφατικές συμπεριφορές, από την οικογενειακή και ευρύτερα κοινωνική αλληλεγγύη μέχρι την απόλυτη αδιαφορία για τους συνανθρώπους και την απόλυτη εγωιστική στάση ατομικής επιβίωσης, με θεμιτά και, συχνά, ηθικά και νομικά αθέμιτα μέσα.

Αυτή η κοινωνική «ζημιά» είναι ίσως μεγαλύτερη από την οικονομική καταστροφή που την προκάλεσε και είναι προφανώς πολύ δυσκολότερη η επανόρθωση των κοινωνικών συμπεριφορών που διαχύθηκαν σε όλα τα κοινωνικά στρώματα.

Ισως, όμως, είναι ακόμη μεγαλύτερη ζημιά η διάδοση της αντίληψης ανάμεσα στους νέους -περισσότεροι από τους μισούς δεν βρίσκουν απασχόληση- ότι δεν υπάρχει μέλλον στη χώρα μας, με αποτέλεσμα να την εγκαταλείπουν κατά χιλιάδες, αναζητώντας εργασία ανάλογη με τα συνήθως υψηλά προσόντα τους σε άλλες χώρες.

Η «ζημιά» αυτή είναι μακροχρονίως τεράστια, καθώς η χώρα χάνει το πιο δυναμικό ανθρώπινο κεφάλαιο που κατόρθωσε να αποκτήσει όλα αυτά τα χρόνια με οικογενειακές και ατομικές προσπάθειες.

Βεβαίως, όλα αυτά θα μπορούσαν να αντισταθμιστούν, μερικώς έστω, αν η χώρα κατόρθωνε επιτέλους, μέσω της «ευρωπαϊκής πίεσης», να αποκτήσει σύγχρονους θεσμούς διακυβέρνησης, σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Αν, επιτέλους, κατόρθωνε να αποκτήσει σύγχρονη δημόσια διοίκηση σε όλες τις βαθμίδες, γρήγορη διεκπεραίωση των πιο στοιχειωδών αιτημάτων των πολιτών, ταχύτερη απόδοση της δικαιοσύνης και καλύτερη δημόσια υγεία και εκπαίδευση.

Δυστυχώς, στον κρίσιμο αυτόν τομέα για το μέλλον της χώρας, έγιναν μόνο μερικά βήματα. Ωστόσο, χρειάζονται πολύ περισσότερα, ώστε η χώρα να ξεφύγει οριστικά από τριτοκοσμικές πελατειακές πρακτικές, από τα φαινόμενα διαφθοράς, από την ευρύτατα διαδεδομένη φοροδιαφυγή, από την άναρχη και την αυθαίρετη δόμηση και, γενικότερα, από την αδιαφορία για το δημόσιο συμφέρον.

Η βελτίωση του τρόπου διακυβέρνησης δεν εξαρτάται μόνο από την ικανότητα οποιασδήποτε κυβέρνησης της χώρας, αλλά αφορά το σύνολο των συμπεριφορών των πολιτών.

Δυστυχώς, φαίνεται και από την πρόσφατη ανθρώπινη τραγωδία στην Αττική ότι όλες οι παθογένειες της χώρας, ύστερα από 37 χρόνια στην Ευρωπαϊκή Ενωση και 16 χρόνια στην ευρωζώνη, δεν διορθώθηκαν ουσιωδώς.

Μπορεί, μάλιστα, τα 8 χρόνια της βαθιάς οικονομικής κρίσης να επιδείνωσαν αυτές τις παθογένειες.

Μπορεί η «τυπική» έξοδός μας από την κρίση να είναι αφετηρία μιας νέας πορείας; Ας το ελπίσουμε!

Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ, 19/08/2018